Izena / latin
Brokolia / (Brassica oleracea itálica) brachium hitzetik, “besoa” latinetik dator.
Brokolia lehen kruziferoen familiako landare bat da. Espezie bereko beste barietate batzuk aza, azalorea, arbi-aza eta Bruselako aza dira.
Landare honek lore-buru ugari ditu, jangarri eta berde kolorekoak, zurtoin lodi eta jangarri batetik jaiotzen diren adarren gainean zuhaitz moduan jarriak.
Motak
Normalean bost brokoli mota landatu ohi dira:
Jatorria
Brokolia giza asmakizuna da. Basa-aza, Brassica oleracea, landaretik abiatuta sortu zen, eta Mediterraneoaren iparraldean atseginagoa izan zedin, berariazko zaporea izateko landu zen, K.a. VI mendetik aurrera, Erromatar Inperioan.
Nutrizio-balioa eta propietateak
Brokoliak osasunerako dituen onurak ugariak dira: C bitamina eta zuntz eduki altuak ditu. Era berean, elikagai ugari ditu, minbiziaren aurkako propietate indartsuak dituztenak. Errazio bakar batek egunero behar ditugun 80mg-tik 30 mg C bitamina baino gehiago ematen ditu!
Brokolia irakiten dagoenean, minbiziaren aurkako konposatuen mailak murriztu egiten dira, bost minuturen ondoren %20 eta %30 artean galtzen, %40 eta %50 artean hamar minuturen buruan, eta %77-a hogeita hamar minutu igaro ondoren. Hala ere, lurrunetan kozinatzean, labean, mikrouhin-labean edo Wokean salteatzen bada, ez du bere propietaterik galduko.
Sukaldaritza erabilerak. Zer egin brokoliarekin
Brokolia hainbat modutan gehi dezakegu gure dietara, baina lurrunetan egostea edo irakitear dagoen ur gutxirekin egostea gomendatzen dugu, gehienez 10 minutuz, haren kolorea, ehundura karraskaria, zaporea, haren mineralak eta bitamina hidrosolbagarriak maximora kontserbatzeko.
Plater askotan erabil dezakegu, garrantzitsuena gure irudimena erabiltzea eta alferrik ezer ez galtzea da, loreak eta zurtoinak brokoliaren propietate eta onurak ahalik eta gehien aprobetxatzeko erabil baitaitezke.
Brokolia nola gorde
Brokolia mordo txiki eta trinkoak izan behar ditu, kolore berde-more distiratsu eta zurtoina irmoa, ondo moztua eta behar den luzerakoa.
Denbora gehiago kontserbatzeko, hobe da ez garbitzea. Urdindu ez dadin, hozkailuaren barruan zulatutako plastikozko poltsetan gorde behar da.
Izoztu nahi izanez gero, galdarraztatzea da onena. Horretarako, ur irakinetan minutu batzuez murgiltzen da, kolore berde distiratsua lortu arte, eta izotzak dituen katilu batean hozten da.
Bere sasoirik onena
Negua eta udaberria.
Brokolia nola landatu
Garai freskoko landarea da, eta -5ºC-rainoko tenperaturei eusten die. Lurrean hezetasun ia etengabea behar da; beraz, ur ugari gehitu behar zaio, ureztatze erregularrekin, baina lurra putzuz bete gabe.
Lurra biguna izan behar da, ongarrituta egon, freskoa eta hezetasun erregularra izan behar du.
Brokolia aire zabaleko hazitegietan ereiten da, 2 zentimetro inguruko sakoneran, apiriletik ekainera eta abuztutik irailera. 10 eta 15 zentimetro bitarteko neurrira iristen direnean, aire zabalean birlandatu behar dira, ilaran, 50 edo 60 zentimetroko distantziarekin.
Txandakatzea, lurzati beraren gainean, 3 eta 5 urte bitartean egiten da.
Bilketa: buru zentrala moztu behar da, kimuak oraindik zurrun daudenean. Ondoren, konpostarekin estali. Horrek bigarren mailako kimu gehiago agertzea errazten du.
Bitxikeriak